CBAM (Carbon Border Adjustment Mechanism) to inicjatywa Unii Europejskiej mająca na celu włączenie importu do polityki klimatycznej UE poprzez nałożenie opłat na produkty importowane spoza UE, które mają wysoki ślad węglowy. Jest to mechanizm mający na celu zapobieganie tzw. "ucieczce emisji", czyli przenoszeniu produkcji do krajów o mniej restrykcyjnych przepisach dotyczących emisji CO2. CBAM obejmuje produkty takie jak nawozy, cement, żelazo, stal, aluminium oraz wodór.
Znaczenie dla polskich przedsiębiorstw
CBAM jest szczególnie istotny dla polskich przedsiębiorstw z kilku powodów:
- Dekarbonizacja i konkurencja:
- Polskie firmy będą musiały podjąć znaczące działania dekarbonizacyjne, aby sprostać nowym wymaganiom UE.
- Jednocześnie będą musiały konkurować z międzynarodowymi firmami, które mogą mieć większy ślad węglowy, ale niższe koszty produkcji.
- Efektywność klimatyczna:
- Europejskie produkty ropopochodne mają znacznie mniejszy ślad węglowy w porównaniu z produktami z krajów trzecich. CBAM ma na celu wyrównanie tych różnic poprzez wprowadzenie opłat za emisje wbudowane w importowane produkty.
- Handel międzynarodowy:
- Wzrost ambicji klimatycznych partnerów handlowych UE jest niezbędny dla osiągnięcia celów klimatycznych UE. Bez porównywalnych wysiłków ze strony reszty świata, redukcja emisji w UE może prowadzić do wzrostu emisji poza UE.
Mechanizmy przeciwdziałania ucieczce emisji
CBAM ma współistnieć z istniejącymi mechanizmami przeciwdziałającymi ucieczce emisji, takimi jak:
- Darmowe alokacje uprawnień w systemie EU ETS.
- Rekompensaty za emisje pośrednie (np. związane ze zwiększonymi kosztami elektryczności).
Działania BSP
Business & Science Poland aktywnie uczestniczyło w konsultacjach i negocjacjach dotyczących CBAM. Działania BSP obejmowały:
- Analizę i przygotowanie stanowisk na potrzeby konsultacji publicznych.
- Współpracę z europarlamentarzystami, organizacjami biznesowymi, think-tankami oraz polską administracją.
- Udział w debatach i wydarzeniach dotyczących CBAM.
Wpływ na legislację
Dzięki działaniom BSP, udało się przekonać europarlamentarzystów do uwzględnienia postulatów dotyczących współistnienia CBAM z istniejącymi instrumentami przeciwdziałającymi ucieczce emisji. Kluczowe rezultaty to:
- Usunięcie zapisów traktujących CBAM jako alternatywę dla darmowej alokacji uprawnień w systemie ETS.
- Utrzymanie darmowych uprawnień i rekompensat za emisje pośrednie.
Przyszłe kroki
CBAM będzie wprowadzany stopniowo od 2026 do 2034 roku, z okresem przejściowym od 1 października 2023 do 31 grudnia 2025, kiedy obowiązki importera będą miały charakter czysto sprawozdawczy.
CBAM jest kluczowym elementem pakietu "Fit for 55", który ma na celu osiągnięcie przez UE redukcji emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 55% do 2030 roku. Dalsze prace BSP będą obejmowały monitorowanie wdrażania CBAM oraz współpracę z kluczowymi interesariuszami w celu zapewnienia jego efektywności i zgodności z interesami polskiego przemysłu.