Na czym polega wywieranie wpływu na proces tworzenia prawa w UE
Ramy prawne Unii Europejskiej (UE) zostały zaprojektowane w taki sposób, aby uwzględniały różnorodne interesy państw członkowskich i złożoną strukturę zarządzania. Obejmują one kilka procesów, w ramach których prawodawstwo jest proponowane, omawiane, modyfikowane i przyjmowane. Poniższy przegląd obejmuje podstawowe procedury legislacyjne w UE, czyli zwykłą procedurę ustawodawczą, a także specjalne procedury ustawodawcze. Zawiera również opis roli aktów wykonawczych i delegowanych.
W procesie tworzenia prawa w Unii Europejskiej wyróżniamy następujące kluczowe etapy, które są istotne z punktu widzenia wpływu na to, jakie prawo zostanie wdrożone w efekcie procesu.
1. Działania przedlegislacyjne
Proces tworzenia prawodawstwa UE rozpoczyna się na długo przed oficjalnym opracowaniem wniosków. To na seminariach, konferencjach tematycznych i debatach - często organizowanych przez instytucje UE, takie jak Komisja Europejska i Parlament Europejski, lub przez europejskich partnerów społecznych i organizacje sektorowe takie jak Business & Science Poland - kładzione są podwaliny pod przyszłe prawodawstwo. Fora te pozwalają na wstępne omówienie kwestii, kluczowych tematów i podejść legislacyjnych. Grupy robocze w Komisji Europejskiej, składające się z ekspertów, przedstawicieli biznesu i organizacji pozarządowych, odgrywają kluczową rolę w kształtowaniu wstępnych propozycji legislacyjnych. Na tym etapie interesariusze mają możliwość zaangażowania się poprzez udział w tych dyskusjach, oferując spostrzeżenia i wiedzę specjalistyczną, które mogą nadać kierunek przyszłej polityce.
2. Inicjatywa ustawodawcza
Komisja Europejska posiada wyłączne prawo do inicjowania prawodawstwa, czyli etapu, w którym proponowane polityki zaczynają nabierać konkretnego kształtu. W następstwie dobrze zdefiniowanej kwestii Komisja przygotowuje wniosek legislacyjny, któremu często towarzyszy ocena skutków regulacji (Impact Assessment - IA).
Na tym etapie publikowane są również Zielone Księgi, które służą rozpoczęciu szerszej dyskusji, a następnie powstają bardziej szczegółowe Białe Księgi, które stanowią podstawę dla formalnych wniosków legislacyjnych. Zainteresowane strony mają tutaj krytyczny czas na przedstawienie swoich opinii na temat tych tekstów, wpływając na dopracowanie szczegółów legislacyjnych. Jednak zakres wprowadzania zupełnie nowych propozycji na tym etapie jest znacznie ograniczony, co podkreśla znaczenie wczesnego zaangażowania w dyskusje przedlegislacyjne.
3. Zwykła procedura ustawodawcza
Inicjatywa legislacyjna przekazywana jest trzem głównym podmiotom: Dyrekcji Generalnej Komisji Europejskiej (DG) odpowiedzialnej za dany obszar polityki, Grupie Roboczej w Radzie Unii Europejskiej oraz odpowiednim komisjom w Parlamencie Europejskim. Kluczowe dla interesariuszy jest nawiązanie bliskich kontaktów z Parlamentem Europejskim, zwłaszcza ze sprawozdawcą i kontrsprawozdawcami z różnych grup politycznych, ponieważ mogą oni bezpośrednio wpływać na poprawki do tekstu legislacyjnego.
Reprezentacja jest również prowadzona przez pracowników rządów krajowych za pośrednictwem Stałych Przedstawicielstw przy UE. Na tym etapie dopracowywana jest treść przepisów, co znacznie utrudnia wpływanie na kwestie fundamentalne w porównaniu z wcześniejszymi etapami.
Procesy legislacyjne i regulacyjne Unii Europejskiej oferują interesariuszom różne drogi wywierania wpływu na kształtowanie polityki. Procedury te mają kluczowe znaczenie dla reprezentowania interesów przedsiębiorstw, organizacji pozarządowych, inicjatyw obywatelskich, stowarzyszeń branżowych i innych podmiotów w złożonym środowisku politycznym UE. Poniżej omawiamy proces rzecznictwa interesów w UE, oraz to, w jaki sposób formułowane, negocjowane i wdrażane są przepisy oraz gdzie zainteresowane strony mogą się aktywnie zaangażować w ten proces.
Z punktu widzenia rzecznictwa interesów, najważniejszy etap procesu tworzenia prawa w Unii Europejskiej, to ten obejmujący prace w Parlamencie Europejskim i Radzie Unii Europejskiej.
Oto jak mogą wyglądać praktyczne działania w ramach tego etapu:
Parlament Europejski
- Identyfikacja kluczowych osób: Organizacje identyfikują posłów do Parlamentu Europejskiego, którzy mają największy wpływ na dany akt prawny. Szczególną uwagę zwraca się na sprawozdawców i kontrsprawozdawców, którzy są odpowiedzialni za przygotowanie raportów na temat propozycji prawnych, oraz na przewodniczących i członków odpowiednich komisji parlamentarnych.
- Przekazywanie materiałów i informacji: Organizacje dostarczają posłom analizy, raporty oraz inne materiały, które mogą wesprzeć ich stanowisko. Celem jest przedstawienie korzyści lub zagrożeń związanych z proponowanymi przepisami z perspektywy sektora, który reprezentują.
- Organizacja wydarzeń: Interesariusze mogą organizować konferencje, seminaria i warsztaty w Brukseli lub Strasburgu, na których zapraszani są posłowie do PE. Tego typu wydarzenia oferują platformę do dyskusji i umożliwiają bezpośredni kontakt z decydentami.
Rada Unii Europejskiej
- Kontakty z przedstawicielami państw: W Radzie UE, gdzie reprezentowane są rządy państw członkowskich, organizacje koncentrują się na kontaktach ze stałymi przedstawicielstwami państw członkowskich w Brukseli. Zajmują się prezentowaniem swoich argumentów, które mogą być następnie przedstawiane podczas dyskusji w grupach roboczych Rady lub na spotkaniach ministrów.
- Monitorowanie postępów prac: Organizacje śledzą, jak poszczególne kraje odnoszą się do różnych aspektów projektu prawnego, aby dostosować swoje strategie i skupić wysiłki na tych państwach członkowskich, które mogą mieć kluczowe znaczenie dla danego aktu prawnego.
- Wpływanie na stanowisko narodowe: Organizacje mogą również działać na poziomie krajowym, starając się wpływać na kształtowanie stanowisk narodowych przed ich formalnym przedstawieniem w Brukseli.
Wspólne działania ukierunkowane na obie instytucje
- Kampanie medialne i publiczne: Organizacje często prowadzą kampanie, aby zwiększyć świadomość i poparcie publiczne dla swoich argumentów, co może przekładać się na presję polityczną na posłów do PE i rządy państw członkowskich.
- Koordynacja działań: Organizacje mogą koordynować swoje działania, aby ich przekaz był konsekwentny i silniejszy.
- Działania z zakresu rzecznictwa interesów prowadzone są z uwzględnieniem zasad etyki i transparentności, a organizacje prowadzące takie działania są zobowiązane do rejestrowania swojej działalności w publicznie dostępnym Rejestrze Przejrzystości Unii Europejskiej (Transparency Register).
